„Millenium Regni Poloniae 1025–2025. Znaczenie koronacji Bolesława Chrobrego. Historia i aktualność” to projekt finansowany ze środków Ministerstwa Edukacji i Nauki który realizuje Fundacja św. Benedykta na podstawie konkursu w ramach programu pod nazwą „Nauka dla Społeczeństwa II” (UMOWA Nr NdS-II/SN/0589/2023/01).
Jest to projekt badawczy związany z 1000 rocznicą pierwszej polskiej koronacji królewskiej Bolesława I Chrobrego. Projekt odnosi się do wydarzeń mających fundamentalne znaczenie dla polskiej historii. Stanowiły one zarówno symboliczne, jak i realne, zwieńczenie procesu budowania państwa polskiego oraz zajęcia przezeń równoprawnego stanowiska w europejskiej, to znaczy zachodniochrześcijańskiej cywilizacji, którą politycznie odbudowali król Franków cesarz Karol I Wielki (800) i król Niemiec – pierwszy cesarz Sacrum Imperium Romanum – Otton I Wielki (962).
Proces ten, zapoczątkowany został przez jednoczącego szczepy Słowian zachodnich księcia Polan z dynastii Piastów, Mieszka I, jego chrztem w roku 966, utworzeniem (968) w Poznaniu pierwszego biskupstwa misyjnego na ziemiach polskich oraz oddaniem przezeń – aktem nazywanym w historiografii Dagome iudex (990) – „Państwa Gnieźnieńskiego” w opiekę Stolicy Apostolskiej, cesarza Świętego Cesarstwa Ottona III.
Dzieło to dokończył książe Bolesław Chrobry, któremu cesarz Otton III nałożył na głowę swój własny diadem oraz wręczył kopię najświętszej relikwii cesarstwa, tzw. Włóczni św. Maurycego, a którego najbardziej konkretnym rezultatem było utworzenie pełnej i autonomicznej struktury kościelnej w Polsce, z własną metropolią arcybiskupią. Książę Polski otrzymał też tytuł patrycjusza Świętego Cesarstwa, co stanowiło symboliczny wyraz uznania Polski („Sklawinii”) za czwarty – obok Italii, Galii i Germanii – człon Rei Publicae Christianae.
Przedsięwzięcia naukowe podejmowane w ramach projektu Millenium Regni Poloniae będą odnosiły się do wieloaspektowości, złożoności i bogactwa znaczeń tego aktu. W pierwszym rzędzie wspomnianego już wyżej znaczenia politycznego, jako utwierdzenia samoistnego (w terminologii nowożytnej – suwerennego) stanowiska Królestwa Polskiego pośród narodów Europy, oraz historycznego, jako refleksja nad kształtem kolejno następujących form ustrojowych monarchii w Polsce. Poczynając od patrymonialnej monarchii pierwszych Piastów poprzez późnośredniowieczną (od 1295 i1320 roku) monarchię stanową ostatnich Piastów i Jagiellonów, „republikańską” monarchię „mieszaną” (mixta) królów elekcyjnych, na powrót dziedziczną, ale opartą o oświeceniową teorię „podziału władz” monarchię ustanowioną u schyłku Rzeczypospolitej przez Konstytucję 3 Maja, wreszcie kadłubową i z ograniczoną suwerennością monarchię konstytucyjną Królestwa Polskiego w niedobrowolnej unii z Cesarstwem Rosyjskim aż po próby odrodzenia niepodległej monarchii podejmowanych w czasie I wojny światowej i ruchu monarchistycznego w II Rzeczypospolitej.
Po wtóre działania badawcze będą się odnosiły do znaczenia duchowego i kulturowego, jako zakorzenienia narodu polskiego – „narodu ochrzczonego”, jak mawiał Prymas Tysiąclecia, bł. Stefan kard. Wyszyński – w duchowości rzymskiego katolicyzmu i kulturze Christianitas, czego dobitnym wyrazem były słowa uznania ze strony Matyldy Lotaryńskiej dla króla Mieszka II, władcy wykształconego (rzecz nieczęsta w tamtej epoce), władającego łaciną i greką. Po trzecie, w znaczeniu łączącym oba powyższe aspekty – polityczny i teologiczny – czyli ufundowania w akcie koronacji i namaszczenia sakramentalium oleju świętego, ceremonii o tradycji biblijnej, a odnowionej w monarchiach chrześcijańskich, począwszy od namaszczenia króla Franków Pepina Krótkiego, jako świadomy akt imitatio Davidi regis, teologii politycznej monarchii jako corpus mysticum politicum i króla jako „osoby podwójnej”, posiadającej „dwa ciała”: śmiertelne – fizyczne i nieśmiertelne – polityczne. Szczególnym zadaniem w tym aspekcie winna być pogłębiona refleksja nad formą i treścią rytu koronacyjnego (w kształcie uniwersalnym i partykularnym polskim), jako ekspresji idei nadprzyrodzonego źródła władzy w ujęciu sięgającym nauczania św. Pawła w Liście do Rzymian (nihil est potestas nisi a Deo) oraz koncepcji św. Augustyna „władcy szczęśliwego” (imperator felix) dzięki oddaniu wspólnoty politycznej (civitas terrena) w służbę budowania Państwa Bożego (civitas Dei). Wreszcie, należałoby przyjrzeć się, jak tradycja monarchiczna i koronacje królów polskich były podejmowane w polskiej literaturze i sztuce. Chcielibyśmy także aby podejmowane w ramach tych obchodów przedsięwzięcia nakierowane były nie tylko na badania historyczne dotyczące tradycji monarchicznej i sakry królewskiej w ponad tysiącletniej historii Polski, ale aby otwierały również perspektywę na teraźniejszość i przyszłość, jako namysł nad sensem instytucji monarszej i nieprzemijającą wartością tej tradycji, godną kontynuacji jako polityczna, moralna i duchowa busola w świecie zdominowanym przez to, co już Cyprian Norwid nazywał „cywilizacją przeciw-chrześcijańską” i przez ideologie sekularystyczne i egalitarne, również w aspekcie tego, co nazywa się dziś soft power w służbie polskiej racji stanu. Ponieważ koronacja królewska Bolesława Chrobrego była bez wątpienia drugim, po Chrzcie Polski, kamieniem milowym na drodze kształtowania politycznej, społecznej i duchowej tożsamości Polaków i stała u początków zmagań w których rodziły się suwerenne państwo, chrześcijański naród i uniwersalistyczna cywilizacja w której wspólnota polityczna miała budować Państwo Boże, to chcielibyśmy aby nasze badania objęły tą wieloaspektowość i złożoność tematu. Będą one miały siłą rzeczy charakter interdyscyplinarny ale i innowacyjny. Wezmą w nich udział przedstawiciele takich nauk jak historia, historia sztuki, archeologia, literaturoznawstwo, muzykologia, teologia, socjologia czy politologia. Wynikiem prac będą natomiast nie tylko tradycyjne publikacje w czasopismach czy książkach ale także w formie zapisu multimedialnego i rekonstrukcji na żywo kontekstów muzycznych i liturgicznych. Celem badań jest przedstawienie znaczenia, charakteru i specyfiki polskiej monarchii na przestrzeni tysiąca lat, jej historycznego wpływu oraz obecności i aktualności jej dziedzictwa we współczesnej Polsce.
Wskazane wyżej działania merytoryczne znajdą wyraz także w publikacjach, które będą zbierały wystąpienia na seminariach i konferencjach, artykuły naukowe oraz przybliżające temat szerszemu czytelnikowi eseje. Kwestia aktualności doświadczenia polskiej monarchii znajdzie się w publikacji zbierającej wyniki ankiety na ten temat przeprowadzonej wśród osób ze świata nauki, kultury, polityki i Kościoła.
Rozpoczęliśmy nasz projekt od wizyty w Archikatedrze Poznańskiej. To jedno z najważniejszych miejsc gdzie tworzyła się Polska i przede wszystkim to pierwsza nekropolia królewska Państwa Polskiego. Tu spoczęli między innymi Mieszko I, Bolesław Chrobry, Mieszko II, Władysław Odnowiciel czy Przemysł II. To przy ich grobach prof. Jacek Bartyzel powiedział nam o najważniejszych aspektach Millenium Regni Poloniae. i jego znaczeniu. O samym akcie koronacji (w nawie głównej przy krypcie), o odbudowie królestwa i charakterze królewskiej suwerenności (przed epitafium Przemysła II) o znaczeniu monarchii w historii Polski (w Złotej Kaplicy).
Projekt finansowany ze środków budżetu państwa, przyznanych przez Ministra Edukacji i Nauki w ramach Programu „Nauka dla Społeczeństwa II”.
